ქაჯურაჰო - ეროტიკული ფანტაზიების ისტორია

რამდენიმე მოკლე ჩანახატი ქაჯურაჰოს შესახებ ფოტოსურათებთან ერთად.

ქაჯურაჰო ცნობილია თავისი ტაძრებით, რომლებშიც უამრავი ეროტიკული სკულპტურაა, მაგრამ მარტო ამით არ ცოცხლობს ადამიანი.

პირველი ნაწილი, ბანალური, ეროტიკის შესახებ

„რას მასწავლის ქაჯურაჰო?
იმას, რომ ადგილობრივ ღმერთებთან შედარებით ახალგაზრდა ვარ.
იმას, რომ ცარიელ სიყვარულზე მთელი ქალაქები შეიძლება აშენდეს.
სიყვარულის პოვნის ყველაზე მარტივი საშუალება იმაშია, რომ გახვიდე სახლიდან და გაემგზავრო არსაით“ – მოგზაური

Khajuraho. ეს ქალაქი ცნობილია თავისი უამრავი ტაძრებით და უთვალავი სკულპტურებით, რომლებიც პოზების მრავალსახეობას გამოხატავენ კამასუტრადან. ლეგენდა ამბობს, რომ ქაჯურაჰო დაარსებულია ღმერთ Chardravarman–ის მიერ, რომელიც მთვარის ღმერთის Chardra–ს ვაჟია. ქაჯურაჰო Chandela Rajputs–ების დინასტიის კულტურული დედაქალაქი იყო. ეს დინასტია ინდოეთს ამ ნაწილს მე–10–12 საუკუნეებში მართავდა. პოლიტიკური დედაქალაქი სხვა ადგილას მდებარეობდა, ქალაქ კალინჯარში. ქაჯურაჰოს ტაძრები 100 წლის განმავლობაში აშენდა 950–დან 1050 წლამდე, და როგორ მოხერხდა ეს ყველაფერი ასეთ შემჭიდროვებულ ვადებში გაურკვეველია... მთელს ტერიტორიას ოდესღაც დიდი გალავანი ერტყა 8 კარიბჭით, რომელთაგან თითოეულს ორი ოქროს პალმა ამშვენებდა. თავიდან 21 კვადრატული კილომეტრის ფართობზე 80 ტაძარი მდებარეობდა, დღეისთვის კი მხოლოდ 25–ია შემორჩენილი. ქაჯურაჰოს ტაძრები 1100–1400 წლებში მუსულმანთა შემოსევების დროს დაზარალდა. შემდგომში კი ტაძრები დაივიწყეს და ისინიც ჯუნგლებში ჩაიკარგნენ, ვიდრე 1838 წელს მათ ბრიტანელი ოფიცერი TS Burt აღმოაჩენდა. დღემდე გაურკვეველია, თუ რატომ გადაწყვიტა სწორედ ამ ადგილას Chandela–ს დინასტიამ იმის აშენება, რასაც ვხედავთ. ახლომახლო მსხვილი ქალაქები არ არსებობდა, რაიმე განსაკუთრებული ამ ადგილებში არაფერია, მაგრამ როგორც ეტყობა სწორედ იმის გამო, რომ ადგილი მიყრუებულია და ჯუნგლებში იყო ჩაკარგული, ქალაქს გადარჩენაში დაეხმარა, ვიდრე ტურისტები გამოჩნდებოდნენ.

თვითონ ქალაქი ძალიან პატარაა, სულ 20 ათასამდე მცხოვრებია. მოსახლეობის უმეტეს ნაწილს მაინც ტურისტები შეადგენენ. როდესაც ქალაქში ჩავედით, მოსახლეობა ჯერ კიდევ განაგრძობდა დივალის აღნიშვნას და ქუჩებში მოცეკვავე პროცესიები გვხვდებოდა. მოცეკვავეებს ჩვეული ტანისამოსი – ზინზილაკებით მორთული ტრუსები ეცვათ.

ცეკვები საკმაოდ ველური აქვთ, და ერთი შეხედვით, არც თუ ისე მეტყველი. და რა თქმა უნდა მედოლის გარეშე არაფერი გამოვა. ესეც ტიპიური ინდოელი ასაკოვანი მედოლე.

ესეც მედოლე ასისტენტთან ერთად. ასისტენტს დოლი უკავია, მედოლე კი უკრავს.

და რა თქმა უნდა, პირველ რიგში ტაძრები უნდა დაგვეთვალიერებინა. იმისათვის, რომ ე.წ. ტაძრების დასავლეთი ჯგუფი დაათვალიერო, ბილეთის ყიდვაა საჭირო. ხოლო როცა შიგნით აღმოჩნდები, მაშინვე გასაგები ხდება, რისთვის გამოგართვეს ფული. ტაძრების ეზოში მოვლილი პარკია განთავსებული, გაკეთებული გზებით, სკამებით, ურნებით – რთული არაფერია, მაგრამ სიამოვნებას ნამდვილად მოგგვრის.

სხვა ტაძრებში შესვლისთვის ფულს არ ითხოვენ, მიუხედავად იმისა, რომ ყოველი ტაძრის გარშემო მოვლილი გაზონი და გზებია, უფრო მცირე მასშტაბში, რა თქმა უნდა.
ინგლისურ ენაზე დაბეჭდილ გზამკვლევში წერია, რომ არავითარ შემთხვევაში არ დათანხმდეთ ადგილობრივების შემოთავაზებას გაჩვენოთ რაიმე განსაკუთრებული ან წაგიყვანოთ „ულამაზეს ადგილზე“, ან გაჩვენოთ სკოლა უძველეს სოფელში. ეს ყველაფერი შეიძლება ცუდად დასრულდეს. რადგანაც ეს მახსოვდა, ყველა შემოთავაზებაზე უარს ვეუბნებოდი, მაგრამ საბოლოოდ ერთი რიქშა–ვალა მაინც გავიცანი.

ეს ახალგაზრდა კაცი იყო, რომელიც თავისი მშობლიური ქალაქიდან აქ ჩამოვიდა, რადგან აქ ყოფილა უნივერსიტეტი, სადაც ის სწავლობს. ჩემს კითხვაზე, როგორ ასწრებს 8 საათიანი და ზოგჯერ უფრო გრძელი სამუშაო დღის მერე სწავლას, რიქშა–ვალამ მიპასუხა, რომ ეს კერძო უნივერსიტეტია, და ის მხოლოდ დავალებებს ასრულებს და რეგულარული მეცადინეობები არ ტარდება. რა თქმა უნდა ვერაფერი ვერ გავიგე, როგორ მუშაობს ეს სისტემა.
მან სტუმრად წამიყვანა შინ, სადაც მეუღლე და შვილი გამაცნო. ინდოელებს ტრადიცია აქვთ, რომ პატარა ბავშვებს თვალებს უღებავენ, და აქაც ასეთ შემთხვევას გადავაწყდი.

ეს კი მისი ოთახია.

ჩაი მომართვეს, ტკბილეული შემომთავაზეს და არც არაფერი საშინელი არ მომხდარა. დილით იგივე მძღოლმა მოგვატარა ტაძრები და ქალაქის სხვა ნაწილები. ერთი სიტყვით არაფერი ცუდი ნამდვილად არ მომხდარა, როგორც ამას გზამკვლევებში წერია, თუმცა შეიძლება ვიფიქროთ, რომ მე ბედმა გამიღიმა, მაგრამ რატომ, არ მესმის.

იმავე გზამკვლევში წერია, რომ სრულიად გაუგებარია, თუ რატომაა მაინც და მაინც ასეთი ფიგურები გამოკვეთილი ტაძრების კედლებზე ქვებიდან. არსებობს რამდენიმე მოსაზრება, მაგრამ როგორც მე მესმის, არცერთი მათგანი არ დასტუდრება დოკუმენტალურად. მაგალითად ტაძრების კომპლექსში შესვლისას მოცემული აუდიო–გიდი ამბობს, რომ ტაძრებზე გამოსახული სექსუალური ფიგურები თავშეკავების პრაქტიკის განსავითარებლად გაკეთდა (??? თუმცა შეიძლება და ალბათ ასეცაა, რომ მე არასწორად გავიგე?). სხვა ვერსიით ეს მანუალი იყო ახალგაზრდა ბრაჰმანებისთვის, რომლებიც მამაკაცების გარემოცვაში იზრდებოდნენ. სხვა მოსაზრებით, ამ ფიგურებს ტაძრები დაწვისგან უნდა გადაერჩინათ, რადგან ფიგურები წვიმის ღმერთს – ინდრას ეძღვნებოდა, რომელსაც რატომღაც სიამოვნებდა ამ ფიგურების ცქერა და მათ განადგურებას არ დაუშვებდა. გარდა ამისა, როგორ უნდა დაიწვას ქვისგან აშენებული ტაძარი? მაგრამ ყველაზე უფრო რეალურ ვერსიად ალბათ შეიძლება ჩაითვალოს ის, რომ ეს სკულპტურები ტანტრას სწავლებასთანაა დაკავშირებული, და ამას ისიც ამტკიცებს, რომ ასეთი სკულპტურები მარტო ქაჯურაჰოში არ არის. გარდა ამისა, შესაძლოა სკულპტორები ასახავდნენ ისეთ ცხოვრებას, რაც მათ სოციუმში იყო, მთელი თავისი წვრილმანებით და დეტალებით.

როგორც უკვე ითქვა, ყოველი ტაძრის გარშემო გაზონები და გაკრეჭილი ბუჩქებია. თითოეულ ტაძარს თავისი მცველი ჰყავს, რომელიც მთელი ინდოეთისთვის დამახასიათებელი თვისებებითაა აღჭურვილი – სერვისის თავზე მოხვევის ჩვევით. როდესაც დილის 6 საათზე უკვე მეათედ გთავაზობენ იქ შეხვიდე, აქეთ გაიარო, იქ დაინახო, აქ სურათი გადაიღო – ეს ყველაფერი ოდნავ გაღიზიანებს :) თუმცა ყველაფერ დანარჩენში განთიადი ინდოეთში თვალწარმტაცია.

ფიგურების რაოდენობა და კვეთის ხარისხი რა თქმა უნდა გაოცებას და გაოგნებას იწვევს. ყველაზე მეტად ის გაგაკრვივებს კიდევ, რომ როგორ მოახერხეს ინდოელებმა ამ ყველაფრის აღდგენა და შენარჩუნება.

ტაძრების გარდა ქაჯურაჰოში გარკვეული დრო ადგილობრივი მოსახლეობის ყოფა–ცხოვრებასაც დავუთმე, მაგრამ ამის შესახებ შემდეგ სერიაში მოგითხრობთ.

სხვა სტატიები ამ თემაზე:
* მუმბაის ჯურღმულები – დჰარავი
* მუმბაის საზოგადოებრივი ტრანსპორტი და Sanjay Gandhi National Park
* მოგზაურის ჩანაწერები – ტაქსით გასეირნება
* მოგზაურის ჩანაწერები – ბრაჰადისვარა
* ცისკენ მიმავალ გზაზე: რიშიკეშიდან ჰიმალაებში
* ტირუვანამალაის ტაძარში
* კოლკატა (კალკუტა) – ფოტოგალერეა
* მოგზაურის ჩანაწერები - მადურაი
* ზოგიერთი ინფორმაცია ინდოეთში მოგზაურობის მსურველთათვის
* ვარანასი
* ტაჯ მაჰალი
* მოგზაურობა დარჯილინგში

ინდოეთის 10 ყველაზე პოპულარული ადამიანი

Hindustan Times–ის ახალ ნომერში გამოქვეყნებულია რეიტინგი, რომელიც Percept Talent Maganement–ის და Hansa Research–ის მიერაა შედგენილი, რომლის მიზანიცაა ე.წ. Celebrity power score–ის (ცნობადობის ძალის შეფასება) განსაზღვრა ხუთ კატეგორიაში:

1. მასობრივ საინფორმაციო საშუალებებში წარმოჩენა;
2. პოპულარობა;
3. გერეგნული იერი;
4. საზოგადოების დარწმუნების ძალა, მას–მედია;
5. მსოფლიოსადმი/ქვეყნისადმი გახნილობა.

ეს არის რეიტინგის პირველი ათეული (საინტერესოა, რომ ამ 10 ადგილიდან 7 ბოლივუდის მსახიობებს უკავიათ):

1. მაჰენდა სინგ დჰონი
2. შაჰრუქ ხანი
3. აიშვარია რაი–ბაჩანი
4. ამიტაბჰ ბაჩანი
5. საქინ ტენდულკარი
6. რიტიკ როშანი
7. იუვრაჯ სინგჰი
8. კატრინა კეიფი
9. აკშაი კუმარი
10. სალმან ხანი

რეიტინგში სხვა მსახიობებიც მონაწილეობდნენ, როგორებიცაა: კარინა კაპური (ადგილი 15), კაჯოლ დევგანი (18), დიპიკა პადუკონე (28), აბჰიშეკ ბაჩანი (14), საიფ ალი ხანი (38), რანბირ კაპური (56) და აჯაი დევგანი (29).

ბოლივუდის სამყარო – ფოტოები

ინდოეთის მთავარი კინოფაბრიკა ბოლივუდი მდებარეობს მუმბაიში. ეკონომიკური კრიზისის დაწყებამდე აქ წელიწადში 1000–მდე ფილმს იღებდნენ (ორჯერ მეტს, ვიდრე ჰოლივუდში). ამასთან დაფინანსება მოდიოდა არა მარტო ინდური, არამედ უცხოური კომპანიებიდანაც. და მიუხედავად იმისა, რომ დღეისთვის ინდური ოცნებების ფაბრიკას მთლად კარგი დრო არ უდგას, ხოლო გადაღებული ფილმების ოდენობა მესამედით შემცირდა, ბოლივუდის ურიცხვი სტუდიები მუშაობას განაგრძობენ.

რეჟისორი იაშ ჩოპრა გეგმავს სცენას, რომელშიც პენჯაბიდან ჩამოყვანილი 50 მოცეკვავე მიიღებს მონაწილეობას.

მსახიობი სამირა რედი, ინდური ფილმების ვარსკვლავი, პრესკონფერენციაზე ბოლივუდში

მამაკაცი ასწორებს ფილმის Hum Tum სარეკლამო ბანერს, რომელიც ბოლივუდშია გადაღებული ჰინდის ენაზე

ბოლივუდის ქარწაღებული: ასისტენტი ცდილობს ნიავი დაბეროს მსახიობ რიმიას მიმართულებით მორიგი გადაღებებისას ბოლივუდში.

მომღერლები კუნალი და გაიატრი განჯავალა სტუდიაში სიმღერის ჩაწერაზე ფილმისთვის „ბაიკერები“

ბოლივუდის უმსხვილეს სტუდიაში Film City–ში მსახიობები ემზადებიან სცენის გადასაღებად სერიალისთვის „შივას ცხოვრება“

მოცეკვავეები ცდილობენ მოძრაობების გამომუშავებას ფილმისთვის Dhoom. მუსიკალური ნომრები ბოლივუდის მთავარი „საგანძურია“

მოსწავლეები იმეორებენ ინსტრუქტორის მოძრაობებს ცეკვაში. ათასობით მსახიობი და მოცეკვავე ცდილობს საკუთარი ძალების გამოცდას, რომ ბოლივუდში შეაღწიოს.

მატარებლის მგზავრები იცდიან პლატფორმაზე, ბოლივუდის ერთერთი მელოდრამის კაშკაშა სარეკლამო ბანერის ქვეშ.

ბოლივუდური პერსონაჟების გამოსახულებები ჩამწკრივებულია ქუჩაში მუმბაიში ფილმების სარეკლამო ბანერების გამოფენის დაწყების წინ.

დივალის დღესასწაული თბილისში

მთავარია მონდომება, თორემ ყოველთვის ყველაფერი გამოვა, რასაც გულით მოისურვებ. შესაძლოა 2007 წელს ინდოეთში მოგზაურობისას დივალის დღესასზაულზე სულ 2 დღით დამაგვიანდა, მაგრამ ინდურმა ღმერთებმა ინებეს, რომ ეს ამ დღესასწაულს წელს თბილისში შევხვედროდი. წინა პოსტში დავწერე, რომ პატარა სიურპრიზი ამ დღესასწაულზე თბილისშიც იგეგმებოდა და სწორად მასზე მინდა მოგითხროთ. საზოგადოების იმ წრეებმა, ვისაც ინდოეთი აინტერესებს, იცოდნენ რამდენიმე კვირით ადრე, რომ 17 ოქტომბერს დივალისთან დაკავშირებით ინდურ რესტორან „მაჰარაჯაში“, რომელიც ახვლედიანის (ყოფილი პეროვსკაიას) ქუჩაზე მდებარეობს, საზეიმო განწყობა იქნებოდა. მართალია ვერ ვიტყვი, რომ ხალხის რიგი იდგა თქო რესტორნის შესასვლელთან, მაგრამ საკმაო რაოდენობის სტუმრები შეიკრიბნენ და დღესასწაულიც შედგა. რესტორნის პერსონალი ინდური ელემენტების შემცველ ტანისამოსში იყო განწყობილი. სამკაულები და სახეც ინდურად ჰქონდათ მორთული. რესტორნის მენეჯერი, მომხიბლავი მარი ღიმილით და ინდური მისალმებით ეგებებოდა სტუმრებს.


სადღესასწაულო გარემოს რესტორანში ანთებული უამრავი სანთელი და სურნელოვანი ჩხირები და ზეთის ლამპები ქმნიდნენ. დარბაზში სასიამოვნო ინდური მუსიკა ისმოდა და ეს ყველაფერი ისეთ შთაბეჭდილებას ქმნიდა, თითქოს ჯადოსნური ძალით 2 წამში ათასობით კილომეტრი გადალახე და ინდოეთის შუაგულში ამოჰყავი თავი.


სტუმრები ნელ–ნელა ემატებოდნენ და მათ შორის თბილისში მცხოვრები ინდოელებიც. ჰაერში გაფანტულ ინდური საკმევლების სურნელებას ნელ–ნელა ემატებოდა სამზარეულოდან გამომავალი ინდური კერძების სურნელებაც და სტუმრების მომრავლებასთან ერთად მაგიდებზე ათასნაირი ინდური სასუსნავების მომრავლებაც იგრძნობოდა. რესტორნის მეპატრონის, ბატონი ჯამშიდის კეთილი ნებით, ყველა მაგიდას და მათ შორის მეც, რომელიც ბართან ვიჯექი, სადღესასწაულო ინდური ტკბილეული მოგვართვეს. სამწუხაროდ სახელები არ მახსოვს რა იყო, თან ცოტა გრადუსშიც ვიყავი უკვე, რომც მეკითხა ამ ტკბილეულის სახელები, მაინც ვერ დავიმახსოვრებდი, ერთი კი ცხადია, რომ ამ ერთ ლანგარზე ერთდროულად უამრავი გემოს და არომატის სასუსნავები იდო, და ტყუილად არც ვიმტვრევდი თავს, თუ რისგანაა ისინი დამზადებული, მთავარია, რომ მათი გემოც ინდოეთს მახსენებდა და თავი ჩემი მეგობრების ქორწილში მეგონა, სადაც ტკბილეულობას ერთერთი მთავარი ადგილი ეკავა.


უეცრად ჩვეულებრივი მუსიკალური საუნდტრეკები კლასიკური მუსიკით შეიცვალა და დარბაზში მოულოდნელად ინდურ კლასიკურ ტანისამოსში გამოწყობილი მოცეკვავე შემოვიდა. როგორც კლასიკურ მუსიკას სჩვევია, ცეკვა ნელი ტემპით დაიწყო და ცეცხლიც თანდათანობით გააჩაღა. ვფიქრობ, რომ სტუმრები ამ სიურპრიზით ნასიამოვნები დარჩნენ.


ასე და მაგვარად გრძელდებოდა, კლასიკური ცეკვების შემსრულებელი კი აღმოსავლური ცეკვების შემსრულებელმა კრისტინამ შეცვალა, რომელიც არაბულ და ინდურ მოტივებზე თანაბრად მშვენივრად ცეკვავდა. სტუმრებს არც მისი სხვა ღირსებები გამოპარვიათ, რომელთა დემონსტრირებასაც კრისტინა ცეკვის დროს ლაზათიანად ახდენდა.

მოკლედ 4–5 საათის განმავლობაში მოვწყდი თბილისის ჩვეულ გარემოს და შუა ინდოეთში ვიმყოფებოდი, საღამო გრძელდებოდა, მაგრამ მეგობრებმა მომაკითხეს და „მომიტაცეს“, რის გამოც ინდური სიმღერების კარაოკეს ვეღარ დავესწარი, რისთვისაც რესტორანში მყოფი ინდოელები ემზადებოდნენ. რომ დავრჩენილიყავი, ალბათ მათ არც მე ჩამოვრჩებოდი და მიკროფონს მეც ავიღებდი ხელში, მიუხედავად იმისა, რომ არც ხმა მაქვს და მგონი განეშამაც ყურზე დამაბიჯა, მაგრამ ვეცდებოდი ისევე გამეკვირვებინა რესტორანში მყოფი სტუმრები სიმღერების ტექსტების ცოდნით, როგორც ეს თავის დროს ალაჰაბადში ქორწილში გამომივიდა :)

დივალი – ცეცხლების ფესტივალი

დღეს ინდოეთში დივალის დღესასწაულს აღნიშნავენ. პატარა სიურპრიზი საქართველოშიც იგეგმება :) ვინც საჭიროა, მან იცის ამ სიურპრიზის შესახებ. მაგრამ მე მაინც ყველას გილოცავთ, ვისაც ოდნავ მაინც გაინტერესებთ ინდოეთი და ინდური დღესასწაულები :)

დივალი ან დიპავალი, რაც სანსკრიტზე „ცეცხლოვან მტევანს“ აღნიშნავს – ცეცხლების ფესტივალია, ინდოეთში ყველგან აღინიშნება და სიბნელეზე სინათლის, ბოროტებაზე სიკეთის გამარჯვების სიმბოლოა. დღესასწაული კარტიკის თვეში (ოქტომბერი–ნოემბერი) იმართება და ხუთი დღის განმავლობაში გრძელდება.

დღესასწაულთან დაკავშირებით რამდენიმე ლეგენდა არსებობს. ვიშნუიტები დივალის დღესასწაულს მეფისწულ რამას, ვიშნუს მეშვიდე განსახიერების მეფედ კურთხევას უკავშირებენ. სამეფო ტახტზე მისი ასვლის ღამეს მთელს ქვეყანაში სინათლეები ააბრდღვიალეს.

სხვა ვერსიით, რამას ბრძნულმა მმართველობამ სულიერი სიბნელიდან გამოსვლა დაასრულა. ანთებული ცეცხლის ალები უკუნეთიდან კაცობრიობის გამოსვლის სიმბოლოა, რასაც ლეგენდარულმა მეფისწულმა შეუწყო ხელი.

ინდოეთის ყველა რაიონში დივალის თავისებურად აღნიშნავენ. ქვეყნის ზოგიერთ ნაწილში და მოსახლეობის ზოგიერთ ჯგუფებში (მაგალითად, მოვაჭრეთა ჯგუფები დასავლეთ ინდოეთში) დივალი ახალი წლის დაწყებას ემთხვევა. საღამოობით მაღაზიები და სახლები ზეთის ლამპებით და ელექტრული გირლიანდებით ნათდება და ლამაზდება.

ინდოეთის უდიდეს ნაწილში დივალი სიმდიდრისა და ნაყოფიერების ქალღმერთს ლაქშმის ეძღვნება. სახლებს გულდასმით ალაგებენ, ანთებენ ზეთის ლამპებს, რადგან ქალღმერთს სიბნელე არ უყვარს, ლოცვით მიმართავენ მას, საკურთხეველზე რძეს ართმევენ, რომელშიც მონეტებს ყრიან, ღამით კარ–ფანჯრებს ღიას ტოვებენ, რომ ქალღმერთმა იოლად შეაღწიოს სახლში.

ინდოეთის სამხრეთში დივალის დღესასწაულზე ღმერთ კრიშნას დემონ ნარაკასურაზე გამარჯვებას აღნიშნავენ. ბოროტებაზე სიკეთის გამარჯვების ამ დღეს ინდუსები უხვად ისვამენ სხეულზე ქოქოქსის ზეთს, რაც მათ ცოდვებისგან განწმენდაში ეხმარება, და ეს ცერემონია განგის წყლებში განბანვის ცერემონიის ტოლფასად ითვლება.

ქვეყნის აღმოსავლეთში, განსაკუთრებით კი ბეგნალიაში დივალი ეძღვნება შავი ქალღმერთის კალისადმი თაყვანისცემას, რომელიც ძალის კულტს განასახიერებს. ამ დღესასწაულთან დაკავშირებით ქალღმერთის გამოსახულების წინ 10 დღის განმავლობაში ლოცულობენ, შემდეგ კი ქალღმერთის სკულპტურებს მდინარეებისა და არხების წყალში უშვებენ.

დივალის დღესასწაულზე არც მუსულმანები რჩებიან განზე, რომლებიც ქალღმერთ ლაქშმის მოვლენას ცეცხლის ალების დანთებით და აზარტული თამაშებით ხვდებიან – ლაქშმის ხომ წარმატება და სიმდიდრე მოაქვს.

ამ დღესასწაულზე მთელს ქვეყანაში ქალაქები და სოფლები ათასობით ცეცხლის ალებითა და ფეიერვერკით ნათდება. ჰაერში გამუდმებით გაისმის რაკეტების და პეტარდების გასკდომის ხმა.

როდესაც 2007 წელს ნოემბერში ინდოეთში ჩავედი, დღესასწაული 2 დღის დასრულებული იყო. ძალიან გული დამწყდა, რადგან იქაურმა მეგობრებმა ამიხსნეს, თუ რა ხდებოდა დღესასწაულის ხუთი დღის განმავლობაში. ყველა ქალაქში, რომლებშიც მომიწია ყოფნა, სახლებთან და მაღაზიებთან გირლიანდები და ზეთის ლამპები უზარმაზარი ოდენობით ისევ იყო დარჩენილი, მაგრამ ისინი უკვე ჩამქრალი იყო. ოდესმე იმედია ამ დღესასწაულზეც მომიწევს ლამაზი ოცნებებისა და ზღაპრული საიდუმლოებების ქვეყანაში დასწრება.

სხვა სტატიები ამ თემაზე:
* ინდუისტური დღესასწაული დურგა პუჯა
* Holi Hai

მუმბაის ჯურღმულები – დჰარავი

მოგზაური ილია მუმბაის დჰარავის ჯურღმულებზე მოგვითხრობს:

პირველი, რასაც გაიფიქრებ, არის ის, რომ ეს უსაფრთხო არ უნდა იყოს. შემდეგი – ალბათ ძალიან საინტერესოა, მაგრამ არაჰიგიენურია, ბინძურია, ხმაურიანია, ბევრი ხალხია, შესაძლოა იყვნენ შენს მიმართ აგრესიულად განწყობილი ადამიანები. და ალბათ საამისო მიზეზებიც აქვთ თითქოს. ისინი ჯურღმულებში ცხოვრობენ, შენ კი მათ დასათვალიერებლად მიხვედი. ისინი დაახლოებით 8–10 ადამიანი ცხოვრობს საშუალოდ 10 კვადრატული მეტრის ფართობის ერთ „სახლში“, თქვენ კი მხოლოდ ორნი 45 კვადრატულ მეტრზე. მათთან ერთ საზოგადოებრივ ტუალეტზე 1440 პრეტენდენტია. თქვენ კი საკუთარი ტუალეტი გაქვთ ბინაში. დჰარავის ჯურღმულებში მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კვადრატულ კილომეტრზე 314 887 ადამიანს შეადგენს, მსოფლიოში მოსახლეობის სიმჭიდროვით მეორე ადგილზე მყოფ მუმბაიშიც კი მოსახლეობის სიმჭიდროვე 21 665 ადამიანს შეადგენს 1 კვადრატულ კილომეტრზე.

დჰარავი უზარმაზარი ჯურღმულია მუმბაის ცენტრში. საერთოდ ეს ყველაზე დიდი ჯურღმულები იყო მსოფლიოში, შემდეგ აზიაში, მაგრამ ტვინისმბურღავმა სპეციალისტებმა გამოითვალეს, რომ ეს არც მთლად ზუსტი ინფორმაციაა დღესდღეისობით. მაგრამ მთავარი ხომ ეს არ არის. დჰარავიში 1,7 კვადრატული კილომეტრის ფართობზე დაახლოებით ერთი მილიონი ადამიანი ცხოვრობს.

ჯურღმულების მოკლე ისტორია შემდეგია: 19 საუკუნის ბოლომდე ეს ტერიტორია მანგოს ჭაობები იყო, სადაც ადგილობრივი მეთევზეები ცხოვრობდნენ. ჭაობი თანდათანობით ქოქოსის ფოთლებით, გახრწნილი თევზით და შემდეგ კი უბრალოდ ნაგვით ამოივსო. მეთევზეებმა თავისი სარჩო დაკარგეს. როცა ეს ადგილი სრულიად ხმელეთად გადაიქცა, აქეთ გამოეშურნენ „ემიგრანტები“. გუჯარათის შტატიდან ჩამოვიდნენ მექოთნეები, თამილ–ნადუს შტატიდან ჩამოვიდნენ ტყავზე მომუშავე მუსლიმები, უტარ–ორადეშიდან ფეიქრები. დჰარავიში პირველი სკოლა 1924 წელს აშენდა.

საკუთარ თავთან ხანგრძლივი დიალოგის შემდეგ ცნობისმოყვარეობამ შიში და ზიზღი დაძლია. დამაინტერესა, როგორც ცხოვრობს იქ ხალხი. გუგლში პირველივე ლინკზე მოვძებნე „კანტორა“, რომელიც ჯურღმულებში ტურებს ატარებს. ყურადღებით შესწავლის შემდეგ გაირკვა, რომ ჩემი ფესვდოინტელიგენტური რეფლექსიები ჯურღმულებში ექსკურსიებზე სიარულის „მართებულობის“ თაობაზე გარკვეულწილად გათვალისწინებულიც კი იყო. შემოსავალი, კონკრეტულად კი შემოსავლის 80% ფირმის მიერ გადაირიცხება არასამთავრობო ორგანიზაციაში, რომელიც ჯურღმულებში სოციალური სამუშაოებითაა დაკავებული. გარდა ამისა, ამავე კანტორამ ჯურღმულებში შექმნა ცენტრი, სადაც ბავშვებს ინგლისურს, კომპიუტერს და სხვა რამეებსაც ასწავლიან. ერთი წინაღობა მაინც მრჩებოდა, წესების მიხედვით ფოტოგადაღებები აკრძალულია. ამ აზრს მაშინვე შევურიგდი, რადგან პირობა მომცეს, რომ ტურის შემდეგ თავიანთ ფოტოებს მომცემდნენ, ბოლოს კი როცა უკვე ეს ფოტოები მომცეს, ნერვიულად ვეწევი განზე.... National Geographic სულაც არ აღმოჩნდა, მაგრამ არარაობას მაინც ჯობია...

ჯურღმულების წლიური ბრუნვა 650 მილიონ დოლარს შეადგენს. როგორ ითვლიან ამ სტატისტიკას, ჩემთვის დღემდე გაუგებარია, თუმცა ჩემზე უფრო ცნობისმოყვარეებს შეუძლიათ ეს ინფორმაცია ინტერნეტში მოიძიონ. ფაქტია, რომ ჯურღმულების ტერიტორიაზე უამრავი საწარმოა განთავსებული. ბევრი ქარხანა, ფაბრიკა, „ცეხი“ და ასე შემდეგ. მაგალითად, აგროვებენ ნაგავსაყრელებზე პლასტიკატის ნივთებს, შემდეგ კი მარტივი მექანიკური და ტემპერატურული დამუშავების შედეგად იღებენ ნედლ მასალას, რომელსაც მსხვილი კომპანიები წარმოებისთვის ყიდულობენ.

ანალოგიური პროცესი მიმდინარეობს ალუმინთან მიმართებაშიც. აგროვებენ ალუმინის ქილებს, ჭრიან წვრილად, ადნობენ ცეცხლზე და ისევ ალუმინს იღებენ, რისგანაც კვლავ შეიძლება ქილების გაკეთება.

სასურსათო ზეთის კანისტრებს საფირმო ნიშნებისგან ათავისუფლებენ, რეცხავენ, ასწორებენ, თუკი ეს საჭიროა, და ისინი კვლავ მზად არიან მოხმარებისთვის.

ქაღალდთან მიმართებაში კიდევ უფრო მარტივია – მას წვრილად ჭრიან და დამკვეთისთვის საჭირო ფორმას აძლევენ.

მოსახლეობის ყველაზე დაბალი ფენები, ყველაზე დაუცველი შრომის პირობებში, ძალაინ დაბალი ანაზღაურების ფასად ახდენენ ყველაფრის გადამუშავებას, რისი გადამუშავებაც კი შესაძლებელია. დჰარავიში ნაგავი არ არსებობს. ყველაფერი გადამუშავდება.

გარდა ამისა, ჯურღმულებში კერავენ ტანისამოსს, ამზადებენ ქსოვილებს.

ჩვენ ვიხილეთ მზა შეფუთული პროდუქცია, რომელიც არაფრით განსხვავდება იმისგან, რაც საფირმო მაღაზიებში იყიდება. ერთერთ სახლში, სადაც ჩვენ მიგვიყვანეს, ვნახეთ 8 ადამიანი, რომლებიც დღეში 250 ჯინსს კერავენ.
ჯურღმულებში ძირითადად ემიგრანტები ცხოვრობენ, სოფლებიდან ჩამოსული ხალხი. ჩამოდიან ფულის საშოვნელად, ხოლო შვებულების პერიოდში სოფელში მიემგზავრებიან. სამუშაო დღე საშუალოდ 12 საათს გრძელდება, წარმოება კი 24 საათის განმავლობაში არ წყდება. მუშა დღეში იღებს 150 რუპიას, ეს დაახლოებით 3,5 დოლარია.

წარმოების ხელმძღვანელი წლისა და ელექტროენერგიის გადასახადს საქალაქო სამსახურებს უხდის. ამ ჯურღმულებს, როგორც ჩვენ აგვიხსნეს, გააჩნიათ ისეთი „პრივილეგიები“, როგორიცაა ქალაქის წყალგაყვანილობა და ელექტრობა. აღსანიშნავია, რომ მუმბაიში არის ისეთი ჯურღმულები, სადაც ასეთი ფუფუნებით ვერ სარგებლობენ და იქ რა თქმა უნდა ყველაფერი უფრო უარესადაა. საღამოს 7 საათზე იქ უკვე ბნელა, ამიტომ იქ სადაც სინათლე არ არის, მუშაობა წყდება, ან იზრდება უბედური შემთხვევების რაოდენობა.
ჯურღმულებში არამარტო საქორწინო მამაკაცები ცხოვრობენ, არამედ ბევრი ოჯახიცაა. ხშირად ერთ „სახლში“ 10–11 კვადრატული მეტრის ფართობზე სამი თაობა ცხოვრობს, ანუ 8–10 ადამიანი. ჯურღმულებში არის სკოლები, როგორც კერძო, ასევე სახელმწიფო. კერძო სკოლებში განათლება ფასიანია, თვეში 200–300 რუპია ღირს – დაახლოებით 4–6 დოლარი.

იმის გამო, რომ ჯურღმულები ძალაინ დიდია, სხვადასხვა რაიონებში სხვადასხვა საქმიანობით არიან დაკავებული, სადღაც ნაგავს ახარისხებენ, სადღაც ტანისამოსს კერავენ, სურსათს ამზადებენ. არის დიდი რაიონი, სადაც მხოლოდ თიხას ამუშავებენ. ეს ქალაქის უძველესი მაცხოვრებლები არიან, რომელთაც დიდი სახლებიც აქვთ და მათ სახლებშიც ოჯახის სამი თაობა ცხოვრობს, მათ აქვთ გამოსაწვავი ღუმელები და საშრობი ადგილები.

არსებობს გეგმა, რომ ეს ადამიანები ჯურღმულებიდან სახლებში გადაასახლონ. მაგრამ ბევრს წასვლა სულაც არ უნდა. საქმე იმაშია, რომ მათ მხოლოდ საცხოვრებელს სთავაზობენ , მაგრამ სამუშაოს არავინ სთავაზობს. დჰარავის ბევრ „ძირძველ“ მოსახლეს აქვს მაღაზია ან საწარმო იმავე ადგილას, სადაც ცხოვრობენ, ან პირველ სართულზე ან კედლის მიღმა.
პრობლემა კიდევ იმაშია, რომ ჯურღმულები ძალიან მომგებიან ადგილას მდებარეობს – ქალაქის ცენტრში, იმ ადგილას სადაც ორი ძირითადი სატრანსპორტო ხაზი კვეთს ერთმანეთს – აღმოსავლური და დასავლური ხაზები. თუკი ჯურღმულები გაქრება, მიწა აქ ძალიან ძვირი იქნება.

ჯურღმულები უსაფრთხო არ არის, ბინძურია, ხმაურიანია, ვიწროა, ბნელია, ჯანმრთელობისთვის საზიანოა, ნორმალური სამედიცინო დახმარება არ არის, არც ნორმალური სამუშაო და საცხოვრებელი პირობებია. დჰარავის ჯურღმულები ეს არის შრომა. ადამიანებს, რომლებიც ქალაქში 30–40 წლის წინ ჩამოვიდნენ, ახლა საკუთარი საწარმოები აქვთ, შეიძინეს სახლები. ამ ადამიანებიდან ყოველი მხოლოდ საკუთარი ცხოვრებით ცხოვრობს.

„ისინი რა თქმა უნდა მოინდომებენ იფიქრონ, რმ შეუძლიათ ვუყვარდეთ და გაგვიგონ ასეთ მდგომარეობაში, ირწმუნონ, რომ სასაცილოები და სიმპათიურები ვართ, იმისთვის, რომ თავიანთი თავი ჭკვიანი და ჩვენზე უკეთესი ეგონოთ, და უფრო ადამიანურები. მაგრამ თუ ამ ჩემს სიტყვებს დაწერთ, მათ ეჭვი შეეპარებათ...“ – ორჰან ფამუქი, „თოვლი“.