მუმბაის ჯურღმულები – დჰარავი

მოგზაური ილია მუმბაის დჰარავის ჯურღმულებზე მოგვითხრობს:

პირველი, რასაც გაიფიქრებ, არის ის, რომ ეს უსაფრთხო არ უნდა იყოს. შემდეგი – ალბათ ძალიან საინტერესოა, მაგრამ არაჰიგიენურია, ბინძურია, ხმაურიანია, ბევრი ხალხია, შესაძლოა იყვნენ შენს მიმართ აგრესიულად განწყობილი ადამიანები. და ალბათ საამისო მიზეზებიც აქვთ თითქოს. ისინი ჯურღმულებში ცხოვრობენ, შენ კი მათ დასათვალიერებლად მიხვედი. ისინი დაახლოებით 8–10 ადამიანი ცხოვრობს საშუალოდ 10 კვადრატული მეტრის ფართობის ერთ „სახლში“, თქვენ კი მხოლოდ ორნი 45 კვადრატულ მეტრზე. მათთან ერთ საზოგადოებრივ ტუალეტზე 1440 პრეტენდენტია. თქვენ კი საკუთარი ტუალეტი გაქვთ ბინაში. დჰარავის ჯურღმულებში მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კვადრატულ კილომეტრზე 314 887 ადამიანს შეადგენს, მსოფლიოში მოსახლეობის სიმჭიდროვით მეორე ადგილზე მყოფ მუმბაიშიც კი მოსახლეობის სიმჭიდროვე 21 665 ადამიანს შეადგენს 1 კვადრატულ კილომეტრზე.

დჰარავი უზარმაზარი ჯურღმულია მუმბაის ცენტრში. საერთოდ ეს ყველაზე დიდი ჯურღმულები იყო მსოფლიოში, შემდეგ აზიაში, მაგრამ ტვინისმბურღავმა სპეციალისტებმა გამოითვალეს, რომ ეს არც მთლად ზუსტი ინფორმაციაა დღესდღეისობით. მაგრამ მთავარი ხომ ეს არ არის. დჰარავიში 1,7 კვადრატული კილომეტრის ფართობზე დაახლოებით ერთი მილიონი ადამიანი ცხოვრობს.

ჯურღმულების მოკლე ისტორია შემდეგია: 19 საუკუნის ბოლომდე ეს ტერიტორია მანგოს ჭაობები იყო, სადაც ადგილობრივი მეთევზეები ცხოვრობდნენ. ჭაობი თანდათანობით ქოქოსის ფოთლებით, გახრწნილი თევზით და შემდეგ კი უბრალოდ ნაგვით ამოივსო. მეთევზეებმა თავისი სარჩო დაკარგეს. როცა ეს ადგილი სრულიად ხმელეთად გადაიქცა, აქეთ გამოეშურნენ „ემიგრანტები“. გუჯარათის შტატიდან ჩამოვიდნენ მექოთნეები, თამილ–ნადუს შტატიდან ჩამოვიდნენ ტყავზე მომუშავე მუსლიმები, უტარ–ორადეშიდან ფეიქრები. დჰარავიში პირველი სკოლა 1924 წელს აშენდა.

საკუთარ თავთან ხანგრძლივი დიალოგის შემდეგ ცნობისმოყვარეობამ შიში და ზიზღი დაძლია. დამაინტერესა, როგორც ცხოვრობს იქ ხალხი. გუგლში პირველივე ლინკზე მოვძებნე „კანტორა“, რომელიც ჯურღმულებში ტურებს ატარებს. ყურადღებით შესწავლის შემდეგ გაირკვა, რომ ჩემი ფესვდოინტელიგენტური რეფლექსიები ჯურღმულებში ექსკურსიებზე სიარულის „მართებულობის“ თაობაზე გარკვეულწილად გათვალისწინებულიც კი იყო. შემოსავალი, კონკრეტულად კი შემოსავლის 80% ფირმის მიერ გადაირიცხება არასამთავრობო ორგანიზაციაში, რომელიც ჯურღმულებში სოციალური სამუშაოებითაა დაკავებული. გარდა ამისა, ამავე კანტორამ ჯურღმულებში შექმნა ცენტრი, სადაც ბავშვებს ინგლისურს, კომპიუტერს და სხვა რამეებსაც ასწავლიან. ერთი წინაღობა მაინც მრჩებოდა, წესების მიხედვით ფოტოგადაღებები აკრძალულია. ამ აზრს მაშინვე შევურიგდი, რადგან პირობა მომცეს, რომ ტურის შემდეგ თავიანთ ფოტოებს მომცემდნენ, ბოლოს კი როცა უკვე ეს ფოტოები მომცეს, ნერვიულად ვეწევი განზე.... National Geographic სულაც არ აღმოჩნდა, მაგრამ არარაობას მაინც ჯობია...

ჯურღმულების წლიური ბრუნვა 650 მილიონ დოლარს შეადგენს. როგორ ითვლიან ამ სტატისტიკას, ჩემთვის დღემდე გაუგებარია, თუმცა ჩემზე უფრო ცნობისმოყვარეებს შეუძლიათ ეს ინფორმაცია ინტერნეტში მოიძიონ. ფაქტია, რომ ჯურღმულების ტერიტორიაზე უამრავი საწარმოა განთავსებული. ბევრი ქარხანა, ფაბრიკა, „ცეხი“ და ასე შემდეგ. მაგალითად, აგროვებენ ნაგავსაყრელებზე პლასტიკატის ნივთებს, შემდეგ კი მარტივი მექანიკური და ტემპერატურული დამუშავების შედეგად იღებენ ნედლ მასალას, რომელსაც მსხვილი კომპანიები წარმოებისთვის ყიდულობენ.

ანალოგიური პროცესი მიმდინარეობს ალუმინთან მიმართებაშიც. აგროვებენ ალუმინის ქილებს, ჭრიან წვრილად, ადნობენ ცეცხლზე და ისევ ალუმინს იღებენ, რისგანაც კვლავ შეიძლება ქილების გაკეთება.

სასურსათო ზეთის კანისტრებს საფირმო ნიშნებისგან ათავისუფლებენ, რეცხავენ, ასწორებენ, თუკი ეს საჭიროა, და ისინი კვლავ მზად არიან მოხმარებისთვის.

ქაღალდთან მიმართებაში კიდევ უფრო მარტივია – მას წვრილად ჭრიან და დამკვეთისთვის საჭირო ფორმას აძლევენ.

მოსახლეობის ყველაზე დაბალი ფენები, ყველაზე დაუცველი შრომის პირობებში, ძალაინ დაბალი ანაზღაურების ფასად ახდენენ ყველაფრის გადამუშავებას, რისი გადამუშავებაც კი შესაძლებელია. დჰარავიში ნაგავი არ არსებობს. ყველაფერი გადამუშავდება.

გარდა ამისა, ჯურღმულებში კერავენ ტანისამოსს, ამზადებენ ქსოვილებს.

ჩვენ ვიხილეთ მზა შეფუთული პროდუქცია, რომელიც არაფრით განსხვავდება იმისგან, რაც საფირმო მაღაზიებში იყიდება. ერთერთ სახლში, სადაც ჩვენ მიგვიყვანეს, ვნახეთ 8 ადამიანი, რომლებიც დღეში 250 ჯინსს კერავენ.
ჯურღმულებში ძირითადად ემიგრანტები ცხოვრობენ, სოფლებიდან ჩამოსული ხალხი. ჩამოდიან ფულის საშოვნელად, ხოლო შვებულების პერიოდში სოფელში მიემგზავრებიან. სამუშაო დღე საშუალოდ 12 საათს გრძელდება, წარმოება კი 24 საათის განმავლობაში არ წყდება. მუშა დღეში იღებს 150 რუპიას, ეს დაახლოებით 3,5 დოლარია.

წარმოების ხელმძღვანელი წლისა და ელექტროენერგიის გადასახადს საქალაქო სამსახურებს უხდის. ამ ჯურღმულებს, როგორც ჩვენ აგვიხსნეს, გააჩნიათ ისეთი „პრივილეგიები“, როგორიცაა ქალაქის წყალგაყვანილობა და ელექტრობა. აღსანიშნავია, რომ მუმბაიში არის ისეთი ჯურღმულები, სადაც ასეთი ფუფუნებით ვერ სარგებლობენ და იქ რა თქმა უნდა ყველაფერი უფრო უარესადაა. საღამოს 7 საათზე იქ უკვე ბნელა, ამიტომ იქ სადაც სინათლე არ არის, მუშაობა წყდება, ან იზრდება უბედური შემთხვევების რაოდენობა.
ჯურღმულებში არამარტო საქორწინო მამაკაცები ცხოვრობენ, არამედ ბევრი ოჯახიცაა. ხშირად ერთ „სახლში“ 10–11 კვადრატული მეტრის ფართობზე სამი თაობა ცხოვრობს, ანუ 8–10 ადამიანი. ჯურღმულებში არის სკოლები, როგორც კერძო, ასევე სახელმწიფო. კერძო სკოლებში განათლება ფასიანია, თვეში 200–300 რუპია ღირს – დაახლოებით 4–6 დოლარი.

იმის გამო, რომ ჯურღმულები ძალაინ დიდია, სხვადასხვა რაიონებში სხვადასხვა საქმიანობით არიან დაკავებული, სადღაც ნაგავს ახარისხებენ, სადღაც ტანისამოსს კერავენ, სურსათს ამზადებენ. არის დიდი რაიონი, სადაც მხოლოდ თიხას ამუშავებენ. ეს ქალაქის უძველესი მაცხოვრებლები არიან, რომელთაც დიდი სახლებიც აქვთ და მათ სახლებშიც ოჯახის სამი თაობა ცხოვრობს, მათ აქვთ გამოსაწვავი ღუმელები და საშრობი ადგილები.

არსებობს გეგმა, რომ ეს ადამიანები ჯურღმულებიდან სახლებში გადაასახლონ. მაგრამ ბევრს წასვლა სულაც არ უნდა. საქმე იმაშია, რომ მათ მხოლოდ საცხოვრებელს სთავაზობენ , მაგრამ სამუშაოს არავინ სთავაზობს. დჰარავის ბევრ „ძირძველ“ მოსახლეს აქვს მაღაზია ან საწარმო იმავე ადგილას, სადაც ცხოვრობენ, ან პირველ სართულზე ან კედლის მიღმა.
პრობლემა კიდევ იმაშია, რომ ჯურღმულები ძალიან მომგებიან ადგილას მდებარეობს – ქალაქის ცენტრში, იმ ადგილას სადაც ორი ძირითადი სატრანსპორტო ხაზი კვეთს ერთმანეთს – აღმოსავლური და დასავლური ხაზები. თუკი ჯურღმულები გაქრება, მიწა აქ ძალიან ძვირი იქნება.

ჯურღმულები უსაფრთხო არ არის, ბინძურია, ხმაურიანია, ვიწროა, ბნელია, ჯანმრთელობისთვის საზიანოა, ნორმალური სამედიცინო დახმარება არ არის, არც ნორმალური სამუშაო და საცხოვრებელი პირობებია. დჰარავის ჯურღმულები ეს არის შრომა. ადამიანებს, რომლებიც ქალაქში 30–40 წლის წინ ჩამოვიდნენ, ახლა საკუთარი საწარმოები აქვთ, შეიძინეს სახლები. ამ ადამიანებიდან ყოველი მხოლოდ საკუთარი ცხოვრებით ცხოვრობს.

„ისინი რა თქმა უნდა მოინდომებენ იფიქრონ, რმ შეუძლიათ ვუყვარდეთ და გაგვიგონ ასეთ მდგომარეობაში, ირწმუნონ, რომ სასაცილოები და სიმპათიურები ვართ, იმისთვის, რომ თავიანთი თავი ჭკვიანი და ჩვენზე უკეთესი ეგონოთ, და უფრო ადამიანურები. მაგრამ თუ ამ ჩემს სიტყვებს დაწერთ, მათ ეჭვი შეეპარებათ...“ – ორჰან ფამუქი, „თოვლი“.